Pauwert Architectuur verhuist in 2020 naar de oudste boerderij van Eindhoven. Iedere paar weken posten we een kort verhaal over ons toekomstig onderkomen. Deze week een verhaal over de ontwikkeling van de verschillende gebouwen op het erf.
Door verschillende eeuwen heen
Ook al lijkt het één gebouw, onze toekomstige werkplek aan de Jeroen Boschlaan bestaat uit een aaneenschakeling van bouwdelen uit verschillende eeuwen. Sinds de 15e eeuw is er op ons terrein veel gebouwd, gesloopt of getransformeerd. Vandaag de dag bestaat het gebouw nog uit 2 delen: de historische boerderij uit 1583, en de nieuwe boerderij uit 1925.
Wie nu een kijkje neemt in het oudste deel van de boerderij, zal zich afvragen wat hier nu zo bijzonder aan is. Een vervallen schuur, met enkel een wirwar van stalen steunconstructies die ervoor moeten zorgen dat het dak niet naar beneden komt. Aan de buitenzijde zijn stutten geplaatst om de oude buitenmuren overeind te houden. Toch is dit het dit deel van de boerderij dat de meeste historische waarde bezit! Achter de afbrokkelende buitenmuren zit een lange geschiedenis verstopt. Zo zijn er onder andere nog een aantal oorspronkelijke ankerbalkgebinten uit 1583 zichtbaar. De typologische ontwikkeling van de voormalige boerderij past bijzonder goed in de algemene ontwikkeling van de Brabantse boerderij. De door de eeuwen heen veranderende woon- en werkbehoeftes op het platteland hebben er uiteindelijk aan bijgedragen dat de 16e-eeuwse historische boerderij grotendeels behouden is gebleven.
De historische boerderij (1583)
Eind 16e eeuw is de historische boerderij gebouwd als driebeukige hallenhuisboerderij van vijf traveeën. Het oostelijke gedeelte is het woongedeelte. Daarachter komen de potstallen, een staltype waarbij de mest wordt ‘opgepot’. Mest wordt steeds opnieuw bedekt met een nieuwe laag stro. Zo ontstaat er een zachte ondergrond voor het vee en vruchtbare grondstof voor de landbouw. Eens in de zoveel tijd wordt de stal geleegd en de mest over de akkers uitgereden. De entree tot deze potstallen bevindt zich in de kopgevel, nu aan de Jeroen Boschlaan. De boerderij is met riet gedekt en heeft lemen vakwerkwanden. Omstreeks 1700 vindt er een kleine verbouwing plaats, en wordt het woongedeelte uitgebreid met een kelder en een opkamer. In 1837 volgt er een grotere uitbreiding: er wordt een zesde travee toegevoegd aan het woongedeelte, de gevels worden ‘versteend’, en niet veel later wordt het rieten dak vervangen voor keramische dakpannen. De boerderij wordt tevens gereorganiseerd van een kortgevelboerderij tot een langgevelboerderij. Ter plaatse van de lange zuidgevel wordt de zijbeuk verwijderd en een nieuwe, hogere gevel gebouwd. Deze wordt voorzien van schuurdeuren, waardoor de ontsluiting van het stalgedeelte vanaf dat moment via de lange gevel plaatsvindt.
De Nieuwe Boerderij (1925)
De steeds grotere behoefte om de woonomstandigheden te verbeteren resulteert in de bouw van een nieuw woonhuis met stal in 1925 (ookwel: ‘de nieuwe boerderij’). De historische boerderij doet vanaf dat moment enkel nog dienst als schuur. De 2 gebouwen grijpen haast in elkaar, en worden verbonden middels een tussen-element. In 1949 wordt vanwege de aanleg van de rondweg de schuur ingekort en afgesneden, resulterend in de huidige schuine westgevel aan de Jeroen Boschlaan. De nieuwe boerderij bestaat uit drie delen: het noordelijke woongedeelte, de zuidelijke meststal en in het middendeel de koestal. Het ontwerp van Eindhovense architect A. Maurits past typologisch in de traditie van de langgevelboerderij. De stedenbouwkundige situatie en de positionering op het perceel heeft er vermoedelijk toe geleid dat er afgeweken is van de standaard opzet waarbij voordeur en staldeur(en) in één gevel zijn geplaatst. Het woondeel en het staldeel zijn gemakkelijk van elkaar te onderscheiden. Het woondeel staat met zijn kap haaks op de rondweg, de voordeur grenzend aan de straat. Het staldeel heeft een gedraaide kap en een 1-laagse gevel onder een gootlijst. De staldeuren zitten aan de erfzijde. Lange tijd is er niets verbouwd aan de nieuwe boerderij, tot de verwoestende brand in 2007. Door de brandmuur blijft de brand beperkt tot het woondeel. De kap en de eerste verdieping van dit deel worden vernieuwd, en de buitengevel wordt hersteld naar originele kleuren. Dit is hoe de boerderij zich anno 2020 nog steeds toont aan de Jeroen Boschlaan.